Εισαγωγή

Το να διατηρήσεις ζωντανούς τους πρώτους «οικιακούς» υπολογιστές είναι ένα πραγματικά κάτι πολύ αξιόλογο. Όχι μόνο για να μπορούν όλοι να λατρέψουν το τι μπορούσε να γίνει σε 1 kilobyte μνήμης RAM!!! αλλά και για την δυνατότητα του να αγγίξουν και να δουν την ιστορία, καθώς και να μάθουν το πώς φτάσαμε εδώ σήμερα. Είναι όμως αλήθεια οτι μερικές φορές προβληματικό το «βλέπειν» χωρίς το ZX81 Composite mod.

Μερικά από αυτά τα φτηνά πρώιμα μηχανήματα σχεδιάστηκαν να συνδέονται για να βλέπεις εικόνα στην οικογενειακή τηλεόραση. Οι τηλεοράσεις εκείνης της εποχής (στα τέλη της δεκαετίας του 1970 / αρχές της δεκαετίας του ’80.) είχαν μόνο μία είσοδο σήματος, δηλαδή την υποδοχή της κεραίας! Ως εκ τούτου, η έξοδος του υπολογιστή ήταν σε μορφή RF και για να δεις εικόνα έπρεπε να συνδέσεις τον υπολογιστή στην είσοδο κεραίας της τηλεόρασης και να συντονίσεις την τηλεόραση σε ένα γνωστό κανάλι που θα έδειχνε το σήμα. Το πρόβλημα σήμερα είναι ότι τέτοιες τηλεοράσεις είναι ολοένα και πιο σπάνιες. Το ψηφιακό σήμα αντικατέστησε την αναλογική εκπομπή σε πολλές χώρες, που σημαίνει ότι οι τηλεοράσεις δεν σχεδιάζονται κατά κύριο λόγο (ίσως και καθόλου) να έχουν είσοδο RF αναλογικού σήματος. Ακόμα κι αν έχουν αυτή τη δυνατότητα, μπορεί να μην είναι σε θέση να συντονιστείτε το RF σε αυτό ενός παλιού οικιακού υπολογιστή.

Αυτό συμβαίνει με την τρέχουσα τηλεόραση και το Sinclair ZX81 μου. Χρησιμοποιούσα μια οθόνη που μπορείς να συντονίσεις ένα κανάλι και να δεις καλά το σήμα του ZX81 (Εικόνα 1), αλλά αυτή η τηλεόραση δεν είναι πλέον μαζί μου.

Οι υπάρχουσες τηλεοράσεις / οθόνες που χρησιμοποιώ για τους υπολογιστές του σπιτιού και είναι της δεκαετίας του ’80 έχουν όλα την είσοδο RF, αλλά δεν συντονίζονται καλά με την έξοδο RF του ZX81. Η εικόνα εμφανίζετε μερικές φορές, αλλά είναι τραβηγμένη και θολή. Η είσοδος βίντεο AV (composite video) είναι πολύ καλύτερη επιλογή από την RF και, καθώς όλες οι τηλεοράσεις μου έχουν τέτοια είσοδο, αποφάσισα να εξερευνήσω το πώς θα γίνει η τροποποίησή του ZX81 σε αυτήν την έξοδο βίντεο.

Λήψη πληροφοριών

Είχα ακούσει για αυτήν την τροποποίηση πριν και μια γρήγορη αναζήτηση στο Google αποκάλυψε αυτό που χρειαζόμουν. Πραγματικά, το κύκλωμα μου φάνηκε εξαιρετικά απλό!  Ένα τρανζίστορ και μια αντίσταση που συνδέονται με τις κατάλληλες εισόδους και εξόδους. Υπάρχουν στο δίκτυο και μπορούν να αγοραστούν έτοιμα κυκλώματα κιτ, αλλά αισθάνθηκα ότι είχα τα προσόντα για να πραγματοποιήσω αυτό το mod, και έτσι προχώρησα να το ολοκληρώσω. Η δουλειά για εμένα έγινε απλούστερη γιατί δεν ήθελα να προσθέσω νέα σύνδεση βίντεο. Ήθελα να αντικαταστήσω την έξοδο βίντεο RF με composite video. Αυτό σήμαινε ότι δεν χρειαζόμουν και νέα υποδοχή.

Η περιγραφή του κυκλώματος δεν διευκρινίζει τον ακριβή τύπο του τρανζίστορ NPN. Δεδομένου ότι είναι «απλό» σκέφτηκα ότι ένα 2n3904 θα έκανε τη δουλειά. Είχα μερικά τέτοια από αυτά που βρίσκονται γύρω.

Άνοιγμα του ZX81

Η αφαίρεση της θήκης αποκάλυψε το κάτω μέρος της πλακέτας κυκλώματος (Εικόνα 4). Αυτό είχε επίσης μερικές βίδες που έπρεπε να βγουν προτού μπορέσω να προχωρήσω,

Η πλακέτα έπρεπε να γυρίσει από την άλλη πλευρά για να αποκαλυφθούν τα εξαρτήματα της (Εικόνα 5). Το έκανα όσο ποιο προσεκτικά μπορούσα. Ένα πράγμα που γνώριζα πολύ καλά ήταν πόσο εύθραυστοι θα ήταν οι σύνδεσμοι της μεμβράνης του πληκτρολογίου… ειδικά μετά από 35 χρόνια!

Ναι, αυτό το θέμα με την μεμβράνη εννοούσα

Δυστυχώς, το τραύμα της κίνησης ήταν πάρα πολύ. Η εξέταση των ταινιών της μεμβράνης μετά το αναποδογύρισμα πλακέτας έδειξε ότι μια από τις δύο είχε σχιστεί κοντά στον σύνδεσμο με τον πλακέτα. Γαμώτο! Ωστόσο, όλα δεν χάθηκαν όλα. Ένα άρθρο στο διαδίκτυο πρότεινε απλά να κοπεί η κορδέλα στο σπάσιμο και να δούμε αν το υπόλοιπο τμήμα της μπορεί να κοπεί και να τοποθετηθεί ξανά. Ευτυχώς το σπάσιμο είχε συμβεί ακριβώς στον σύνδεσμο, οπότε έμεινε αρκετή ταινία. Αποφάσισα οτι θα ασχοληθώ μαζί της μετά το mod. Η εικόνα 6 δείχνει τη δεξιά κορδέλα που κόπηκε οριακά στην άκρη του συνδέσμου, με το υπόλοιπο της κορδέλας να βρίσκεται ακόμα στην υποδοχή και να περιμένει να βγει. Η αριστερή κορδέλα ήταν καλή και έχει αφαιρεθεί τελείως από τον σύνδεσμο.

Επομένως, η πλακέτα του ZX81 ήταν τώρα ελεύθερη από το πληκτρολόγιο και μπορούσα να δουλέψω.

Η τροποποίηση

Το κουτί του RF (Εικόνα 7 κάτω αριστερά) είχε ένα κάλυμμα πάνω του το οποίο αφαιρέθηκε. Παρατήρησα ότι υπήρχε αρκετός χώρος γύρω από το κουτί για να μπουν μερικά εξαρτήματα και είχα την δυνατότητα να βάλω μικρά καλώδια μειώνοντας επομένως στο ελάχιστο τον κίνδυνο τα πόδια του τρανζίστορ να αγγίζουν τυχαία κάποιο άλλο μέρος του κυκλώματος ή το ίδιο το κουτί του RF.

Το Εικόνα 8 δείχνει τι βρίσκεται στη δεξιά πλευρά του κουτιού RF όταν το βλέπετε από πίσω. Υπάρχει μια γραμμή 5V (δεξιά) και η είσοδος βίντεο από την ULA (μεσαίο). Υπάρχει επίσης μια ελεύθερη τρύπα που περνά στην υποδοχή RCA (αριστερά).

Αποφάσισα ότι η καλύτερη προσέγγιση ήταν να κόψω τη γραμμή βίντεο από την ULA και να τραβήξω το σήμα που προοριζόταν αρχικά για το κουτί RF στη βάση (base) μεσαίο ποδαράκι του τρανζίστορ μου.

Έπειτα κόλλησα τον ο συλλέκτη (collector) του τρανζίστορ στη γραμμή 5V και πρόσθεσα την αντίσταση στο εκπομπό (emitter) του τρανζίστορ, το άλλο άκρο του οποίου γείωσα πάνω στο κουτί του RF. Στη συνέχεια, χρησιμοποίησα ένα καλώδιο για να τραβήξω το σήμα από τον εκπομπό (emitter) του τρανζίστορ (πριν από την αντίσταση) και το πέρασα μέσα απο την τρύπα που υπήρχε στο κουτί του RF. Ξεκόλλησα την αντίσταση που υπήρχε κολλημένη στην υποδοχή του βύσματος RCA μέσα στο κουτί του RF και σε αυτή τηνν υποδοχή RCA κόλλησα το καλώδιο βίντεο μου (που είχα περάσει μέσα από την εφεδρική τρύπα). Η Εικόνα 10 δείχνει το τελικό αποτέλεσμα. Δεν είναι αρκετά όμορφο, αλλά λειτουργεί!

Δοκιμή

Τώρα το mod ήταν ολοκληρωμένο και έπρεπε να ελέγξω αν λειτουργούσε. Είχα χρησιμοποιήσει μια αντίσταση 220 ohm και όχι των 100 ohm που συνιστούσε το σχέδιο. Αυτό εγινε απλά επειδή δεν είχα 100 ohm αντίσταση και τα καταστήματα ήταν κλειστά. Είχα δει ένα βίντεο στο YouTube όπου κάποιος χρησιμοποίησε μια αντίσταση 200 ohm χωρίς πρόβλημα, έτσι σκέφτηκα ότι τα 220 ohm ήταν πιθανόν εντός ανοχής. Χρειάστηκε να κάνω την  δοκιμή πριν διορθώσω το θέμα του πληκτρολογίου.

Σύνδεσα την πλακέτα στην είσοδο composite video της τηλεόρασης και η εφαρμογή της τάσης από την τροφοδοσία μου έδειξε ένα ωραίο καθαρό χαρακτήρα Κ (Εικόνα 11). Στην πραγματικότητα ήταν ο πιο ξεκάθαρος χαρακτήρας  που έχω δει ποτέ απο ένα ZX81. Το mod είχε δουλέψει!!!!

Επισκευή μεμβράνης πληκτρολογίου

Μετά την εξαγωγή του σχισμένου κομματιού της μεμβράνης από την υποδοχή με τσιμπιδάκια τον «τετραγωνισμό» και την εκ νέου κοπή της υπάρχουσας ταινίας της μεμβράνης, οι άκρες της ταινίας ήταν έτοιμες να συνδεθούν ξανά στις υποδοχές. Λίγη δύναμη φάνηκε να είναι απαραίτητη και με ανησυχεί ότι θα χώρισα ξανά το καλώδιο. Στο τέλος βρήκα τον καλύτερο τρόπο για να την βάλω και αυτός ήταν να βάλεις την μια πλευρά μιας κορδέλας στην υποδοχή πρώτα, στη συνέχεια να να σπρώξεις σιγά σιγά για να μπει κανονικά στην θέση της. Τελικά οι δύο κορδέλες τοποθετήθηκαν σωστά και χωρίς ζημιά!!!!

Το μόνο που είχα να κάνω ήταν να αναποδογυρίσω την πλακέτα και να την βιδώσω στην πλάτη.

Το αποτέλεσμα

Το τελικό αποτέλεσμα ήταν εξαιρετικό. Καθαροί και σταθεροί χαρακτήρες, όπως δεν είχα δει ποτέ πριν (Εικόνες 13 και 14)! Μια απλή τροποποίηση που λειτουργεί πολύ καλά. Μπορώ πλέον να δοκιμάσω και να επιδείξω αυτόν τον υπολογιστή με ευκολία.

Σκέψεις

Πρόκειται για μια απλή μέθοδο, που μπορεί να την κάνει ο οποιοσδήποτε έχει μια μικρή εμπειρία συγκόλλησης. Σίγουρα αξίζει τον κόπο, αλλά θα ήθελα να σας συμβουλεύσω να το κάνετε με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι αναστρέψιμο έτσι ώστε αν και όποτε θέλετε να μπορείτε να το επαναφέρετε στην αρχική του κατάσταση!

Το κύριο πρόβλημα με αυτή την τροποποίηση είναι ότι απαιτεί την αφαίρεση της μεμβράνης του πληκτρολογίου, ώστε να μπορεί να δουλέψετε την πλακέτα. Αυτό είναι το ποιο δύσκολο και δεν το έκανα χωρίς ζημιά. Ευτυχώς, ήταν ανακτήσιμο.